هرکجا سخن از حسابداری به میان می‌آید از آن با عنوان زبان کسب‌وکار یاد می‌شود. حسابداری علم اندازه‌گیری و پردازش کردن اطلاعات مالی مشاغل است که این روزها لازمه به وجود آمدن و ادامه هر کسب‌و کاری و نیاز بسیاری به خدمات حسابداری می‌باشد و یک حسابدار با توانایی عملیات تحلیل کلیه گزارشات و اطلاعات مالی، مدیران و سهامداران یک مجموعه را از وضعیت و شرایط موجود آن مطلع می‌نماید. برای اطلاع از تاریخچه حسابداری در ایران و جهان و اینکه حسابداری چه وقت و چگونه در ایران و جهان به وجود آمده و چه مسیری را طی کرده تا به علم حسابداری وسیع امروزه رسیده است در ادامه با ما همراه باشید..
تاریخچه حسابداری
علم حسابداری یک علم نوظهور و محدود به زمان حال نبوده و قدمتی برابر با آغاز تمدن بشری در حدود 6000 سال دارد؛ در واقع نخستین آثار به‌جامانده از تاریخچه پیدایش حسابداری مربوط به لوح‌هایی سفالین است که دستمزد کارگران بر روی آن حک میشده است.
“لوکا پاچیولی” با انتشار کتاب ریاضیات خود در سال1494 به عنوان بنیان‌گذار و پدر علم حسابداری دنیا شناخته شده است اما اگر تاریخ را به دقت بررسی کنید خواهید دید که 5 قرن پیش از انتشار کتاب پاچیولی، دانشمند بزرگ ایرانی، “محمدبن محمد ابوالوفای بوزجانی” در کتاب ضروریات علم حسابداری خود، در مورد علم حساب توضیحات زیادی را ارائه داده است. در ایران قدیم در زمان‌های دور افرادی که مهارت نسبتا خوبی در حسابداری داشته‌اند را میرزا می‌نامیده‌اند که برای خود دفاتر حساب‌وکتاب و چرتکه‌ای داشته و به کار حسابداری شخصی مشغول بوده‌اند. با گذر زمان به آن‌ها نام دفتردار تعلق گرفته و به مرور حسابداران جایگاه امروزه خود را به دست آوردند و علاوه بر اینکه نام آن‌ها به حسابدار تغییر کرده، چرتکه و دفاتر قدیم جای خود را به ابزارها و نرم‌افزارهای پیشرفته حسابداری داده‌اند. این روزها به هر فردی که در رشته حسابداری تحصیل کرده باشد عنوان حسابدار تعلق می‌گیرد اما واضح است که یک حسابدار نیز مانند هر حرفه دیگر باید در بازار کار مشغول به کار شده تا دانش و مهارت خود را به حدکمال برساند.
مروری کوتاه بر تاریخچه حسابداری جهان
شاید بتوان مهم‌ترین رخداد حسابداری در ایران را ابداع سکه به عنوان واحد پول در لیدی دانست که باعث شد تا حساب‌ها و مخارج حکومت‌ها به خوبی اداره شوند. پس از آن نظام‌های پولی و مالی به سرعت پیشرفت کرده و دولت‌ها از افرادی با عنوان ماموران مالی یا جمعداران جهت اطلاع از وضعیت خزانه‌ها استفاده می‌کردند. این نوع حسابداری تا قرون وسطی ادامه یافت تا اینکه با رشد صنعت‌های مختلف، تجارت آزاد با دیگر سرزمین‌ها گسترش یافت و با رونق اقتصاد کشورها، شکل دوطرفه حسابداری به صورت بدهکار و بستانکار توسط لوکا پاچیولی ابداع گردید که از آن پس این سیستم دفترداری دوطرفه به کار می‌رفت. در قرن شانزدهم، برخی اسناد مالی مانند فاکتور خرید و فروش به معاملات اضافه گردید. در قرن هجدهم با رخ دادن انقلاب صنعتی و پیدایش کارخانه‌ها که منجر به رقابت شدید بازرهای جهانی شد، حسابداری صعنتی به وجود آمد و به خوبی رشد کرد تا به شکل امروزی آن درآمد.
بیشتر بخوانید : خدمات حسابرسی چیست و چه تفاوتی با حسابداری دارد؟
تاریخچه حسابداری در ایران
پیشینه حسابداری در ایران را میتوان در پنج دوره مختلف بررسی نمود که در زیر هریک از آن‌ها را شرح خواهیم داد:
قبل از ظهور اسلام در ایران
تاریخچه حسابداری در ایران به زمان ایجاد اولین تمدن‌ها باز می‌گردد؛ تمدن‌هایی که در شهرهای اولیه شوش، بابل، ایلام و مهم‌ترین تمدن‌ها یعنی دوران هخامنشی برپا شده بودند. یافته‌ها حاکی از آن است که در این شهرها آثاری چون گلوله‌هایی برای شمارش و گل‌نوشته‌هایی که روی آن‌ها درآمد و هزینه‌ها به صورت اشکالی ثبت شده است نشان از وجود حسابداری ابتدایی در آن زمان دارد. اولین نشانه‌های حسابداری به طور واضح‌تر مربوط به دورانی می‌باشد که بابل پایتخت ایران بوده است؛ در آن دوران اسناد مالی مهم مملکت که با گل روی لوح‌هایی ثبت شده بودند درون کوه‌ها نگهداری می‌کردند تا در امان باشند. آثار حسابداری از دوره عیلامی نیز مربوط هدایای مردم به خدایان است که توسط کاهنان شمارش و ثبت میشده است. اوج حسابداری قبل از اسلام مربوط به دوره هخامنشیان و مخصوصا دوره داریوش اول می‌باشد؛ در این دوران مهم از تاریخ ایران، دولت به خوبی مسائل مالی کشور را اداره می‌نموده و مردم هرگز با مشکلات مالی مواجه نشدند چرا که با وجود اخذ خراج از مردم، پرداخت دستمزد و حقوق آن‌ها از تشکیلات اداری پارس به موقع صورت می‌گرفته است. نظام اداری و مالی آن زمان کلیه اسناد، دستمزدها و هزینه‌ها را ثبت کرده و کلیه معاملات برای نخستین بار با مهر اداری پارس ثبت میشد. هخامنشیان همچنین خزانه‌های کشور را به طور سالیانه به طور دقیق حسابرسی کرده و بر کلیه امور مالی مملکت تسلط کامل داشته‌اند.
از ظهور اسلام تا قاجاریه
با وارد شدن اسلام به ایران، حسابداری در این کشور با تغییرات مهمی روبه‌رو شد. از جمله این تغییرات، به وجود آمدن حسابداری سیاق بوده که بر اساس آن حساب‌های ایالت‌های مختلف به طور جداگانه در دفاتر مربوط به هر ایالت و دفتر مرکزی با خط سیاق ثبت میشده است.
از قاجار تا مشروطه
در زمان قاجار، با ورود آمریکایی‌ها و انگلیسی‌ها به ایران به بهانه‌های مختلف و اخذ امتیازات گوناگون، سیستم‌های مالی مختلفی را با خود به ایران آوردند که از جمله آن‌ها میتوان به تاسیس بانک‌های شاهنشاهی اشاره نمود.
از مشروطه تا پهلوی
در حالی که کشور با قرض‌های خارجی زیاد، کمبود بودجه و وضعیت اقتصادی وخیمی دست‌وپنجه نرم می‌کرد، انقلاب مشروطیت پیروز شد و اولین قانون‌های مالی، تجاری و حسابداری کشور به وجود آمدند. همچنین با تاسیس بانک ملی، گروهی دانشجو به دیگر کشورها فرستاده شدند و سپس اولین آموزشگاه‌های حسابداری، علوم مالی و بازرگانی ایران در سال 1353 در دوران پهلوی تاسیس گردید. فضل‌الله اکبری که تحصیلات خود را در همین آموزشگاه آغاز نموده و در کالیفرنیا و آمریکا ادامه تحصیل داد به عنوان پدر علم حسابداری ایران شناخته شده است.
از پهلوی تا امروز
حسابداری ایران با گسترش حرفه‌های مختلف، ایجاد صنعت‌های بزرگ در کشور جذب سرمایه‌های داخلی و خارجی به سرعت پیشرفت نموده و به جایگاه امروزی خود رسیده است.
سخن پایانی
طبق پیش‌بینی‌ها، حسابداری در ایران مسیر صعودی را طی خواهد کرد و همان‌گونه که تاریخچه حسابداری ایران و جهان نشان می‌دهد، این علم از ابتدا تا به امروز به طور دائم در حال پیشرفت بوده و قطعا آینده بسیار خوبی در انتظار آن می‌باشد.
برای دریافت خدمات و مشاوره مالی می توانید با موسسه ترازینه تماس بگیرید.
